سعیدرضا امیرآبادی- گروه گزارش amirabadi_shznvn@yahoo.com اشاره: شیراز به تعبیری پایتخت پزشکی خاورمیانه است. اما این لقب فاخر بیشتر از آنکه مدیون تلاش‌های بخش دولتی برای گسترش زیرساخت‌های حوزه درمان باشد، وامدار پزشکان حاذق، خیران و بخش خصوصی است؛ چراکه بسیاری از دولت‌ها آمدند و رفتند و سرانه تخت‌های بیمارستانی در دوران آنها درجا زد و شبکه درمان کشور به‌موازات افزایش جمعیت رشد نیافت. اما امروز به دنبال بررسی زخم‌های کهنه و مأموریت ناتمام دولت‌ها در حوزه درمان نیستیم. بلکه در شرایطی که تورم، گرانی، نرخ تمام بهارها و پول‌های خارجی سر ناسازگاری با مردم گذاشته، کمیابی دارو هم بر زخم جامعه نمک می‌پاشد و کار به جایی رسیده که کلان‌شهر شیراز با آن همه افتخار به پایتخت پزشکی خاورمیانه بودن، در حسرت سرُم سدیم کلراید (آب و نمک) درمانده است. البته کمبود مقطعی دارو در همه دولت‌ها به اشکال مختلف وجود داشته است. اما قحطی سرم و سایر داروهای ضروری پدیده ناخوشایندی است که اتهام بی‌کفایتی را از سوی جامعه متوجه مسئولان وزارت بهداشت و درمان می‌کند. در همین زمینه گروه گزارش شیرازنوین، به میان مردم و مسئولان رفته و دلایل این امر را جویا می‌شود. نسخه مرگ در انوری تجارت زیرزمینی همواره با کمیاب شدن دارو قوت می‌گیرد. بیماران با آشفتگی و اعصابی متشنج داروخانه‌ها را یکی پس از دیگری با جواب‌های منفی پشت سر می‌گذارند. به باور افرادی که در این حوزه سرگردان هستند، کمبود دارو نشان از بی‌کفایتی وزارت بهداشت و درمان دارد؛ چراکه وزیر سپیدپوش نتوانسته از تأمین یکی از نیازهای ضروری جامعه سربلند بیرون آید و هیچ کس به درستی نمی‌داند جامعه متحمل چه آسیب‌های پیدا و پنهانی ناشی از کمبود دارو خواهد شد. خیابان انوری در شیراز به عنوان یکی از مراکزی شناخته می‌شود که داروهای کمیاب و قاچاق در آن یافت می‌شوند. دستگاه‌های ذی‌ربط در ادوار مختلف، بسیاری از سوداگران دارو را در پیشگاه قانون برای مجازات حاضر کرده اند، اما بررسی‌های خبرنگار شیرازنوین دربردارنده این موضوع است که با کمی پرس و جو در خیابان انوری، می‌توان به بسیاری از داروهایی که در بازار کمیاب هستند، با قیمت چند ده برابری دست یافت. تشدید نظارت‌ها سبب شده است تا بسیاری از کسبه این خیابان حتی از نسخه‌خوانی هم امتناع ورزند؛ اما افرادی در معابر عمومی حضور دارند که به نام داروهای کمیاب تسلط داشته و آنها را با قیمت نجومی عرضه می‌کنند. یکی از افراد بیماری که برای خرید قطره چشمی مربوط به بیماری گلوکم به بازار سیاه مراجعه کرده، می‌گوید: روزی سه بار برای کنترل فشار چشم باید از دارو استفاده کنم. در سال گذشته واردات نمونه خارجی به کشور متوقف شد و حالا نمونه‌های ایرانی هم در داروخانه‌ها یافت نمی‌شود. اگر برای مدت کوتاهی از این دارو استفاده نکنم، بینایی خود را از دست می‌دهم. سعیدی که از مجموعه دارو و درمان کشور گلایه‌های بسیاری دارد، در ادامه می‌گوید: یکی از بهترین سازندگان داروی فشار چشم در همسایگی ما قرار دارد؛ مگر ثبت سفارش و خریداری این دارو از ترکیه چقدر زمان می‌برد که برای چند ماه در داروخانه‌ها یافت نمی‌شود و کمیاب شده است؟ او در ادامه می‌افزاید: متأسفانه بسیاری از داروهایی که در بازار سیاه مسیر خیابان انوری ارائه می‌شوند، دردی از بیماران دوا نمی‌کنند. قاچاقچیان دارو در بسیاری موارد تاریخ‌های تولید و انقضا را با چاپگرهای خاصی دستکاری کرده و داروهایی که باید در یخچال نگهداری شوند را زیر نور آفتاب می‌گذارند. با این حال تهیه دارو از این بازار آلوده و سیاه بهتر از نابینا شدن است. وعده‌ها تمامی ندارند در این میان نایب رئیس انجمن داروسازان ایران وعده‌هایی برای بهبود اوضاع می‌دهد. سیدعلی فاطمی، با عنوان این مطلب که وضعیت کمبودهای دارویی در سطح داروخانه‌های کشور رو به بهبود است، گفت: از وضعیت نایاب چند هفته قبل، خارج شده ایم و تا حدودی کمبودها برطرف شده است. البته هنوز در برخی اقلام دارویی و سرُم‌ها دچار کمبود هستیم، اما وضعیت داروهای آنتی بیوتیک بهتر شده است. وی با اشاره به کمبودهایی که همچنان وجود دارد، گفت: در زمینه اسپری‌های تنفسی و کورتونی دهان و بینی، همچنان کمبود داریم. نایب رئیس انجمن داروسازان ایران در پاسخ به این سؤال که آیا قیمت داروهای آنتی بیوتیک که اخیراً وارد کشور شده است، گران‌تر از داروهای مشابه تولید داخل هستند یا خیر، افزود: محموله‌های وارداتی، گران‌تر وارد شده اند اما برای مصرف‌کننده گران‌تر نشده است. همانطور که این مقام مسئول اعتراف می‌کند، یکی از اقلام اولیه و ساده دارویی که در کشور کمیاب شده مواردی نظیر سرم و اسپری سدیم کلراید است. متأسفانه در این حوزه کار به جایی رسیده است که برخی از مجتمع‌های درمانی کلان هم در مضیقه تأمین سرم قرار داشته و بیماران را به مسئولان حوزه دارو و درمان ارجاع می‌دهند تا فکری به حال این وضع اسفناک کنند. مافیا جولان می‌دهد کمیابی این اقلام ساده دربردارنده این موضوع است که در عرصه دارو و درمان هنوز با خلأها و چالش‌های متعددی روبه‌رو هستیم و دولت موظف است چاره ای اساسی برای پایداری وضع دارو در کشور بیندیشد. هرچند که کمبود اقلام دارویی منحصر به دوره صدارت دولت سیزدهم نمی‌شود و مافیای دارو در ادوار مختلف قدرت خود را به رخ حاکمیت کشیده است. در این میان عده ای بر این باورند که برخی از شرکت‌های دارویی که پس از جراحی اقتصادی دولت منافع خود را در خطر دیده اند، سر ناسازگاری و لجبازی با حاکمیت داشته و در خطوط تولید کم‌کاری می‌کنند. در صورت حقیقت داشتن این ماجرا، باز هم وزارت بهداشت و درمان در رده اول مسببان وضع موجود باقی می‌ماند؛ چراکه دولت با همکاری سایر قوا ابزارهای مختلفی را در اختیار دارند که با توسل به آن می‌توانند این دسیسه مرگ‌بار را خنثی کرده و دارو را برای بیماران به ارمغان آورند. از سوی دیگر طرح دارویاب هم به باور بسیاری از اقشار جامعه و کارشناسان حوزه پزشکی به شکست انجامیده و دولت برای اصلاح وضع موجود چاره ای جز بروز اصلاحات در حوزه دارو و درمان نخواهد داشت؛ چراکه جامعه نمی‌تواند با کمبود دارو همانند کوچک‌تر شدن سفره‌ها و رشد شاخص فلاکت کنار بیاید و کمبود اقلام دارویی جان بسیاری از جامعه عظیم بیماران را به مخاطره می‌اندازد. در این میان، نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی نیز به موضوع کمبود دارو ورود کرده و خواستار سامان‌دهی این وضعیت ناگوار شده اند. بهارستان وارد می‌شود نتایج ارزیابی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس از علل رخداد کمبودهای دارویی در کشور به ویژه پس از اجرای طرح «دارویاری» اعلام شد. به باور کارشناسان بهارستان مواردی نظیر عدم ارائه تسهیلات به تولیدکنندگان، وجود ضعف در نحوه و زمان قیمت‌گذاری دارو، عدم برنامه‌ریزی مؤثر سازمان غذا و دارو، عدم نظارت کافی بر اعتبارات یارانه‌ای و عدم تخصیص منظم منابع و ارز ترجیحی از عمده عواملی است که به آشفتگی دارویی دامن زده و هر لحظه قربانیان بیشتری می‌گیرد. البته شماری از نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی هم بر این باورند که استیضاح وزیر بهداشت می‌تواند گام مؤثری در راستای بهبود امور باشد. نماینده مردم کاشمر در این رابطه گفت: استیضاح وزیر بهداشت که با سوءمدیریت خود باعث گرانی دارو شده است، باید در دستور کار مجلس قرار گیرد. حجت‌الاسلام نیک‌بین در آبان ماه سال جاری گفته بود: وزیر بهداشت با سوءمدیریت خود وضع امروز دارو و افزایش قیمت در این حوزه را رقم زده است. مشکلات بیمارستان‌ها زیاد است و به زودی شاهد مشکلاتی در حوزه شیر خشک خواهیم بود. لازم است استیضاح وزیر بهداشت در دستور کار قرار گیرد.امان الله حسین پور، نماینده مردم اسفراین در مجلس هم با انتقاد از وضعیت نبود داروهای مورد نیاز بیماران خطاب به وزیر بهداشت گفت: وضعیت دارو در کشور بسیار نامناسب است؛ چرا این وضعیت پیش بینی نشد؟ حال بیماران و سلامت مردم شوخی بردار نیست. وی در تذکری خطاب به وزیر بهداشت افزود: برخی از داروهای تولید داخل ۶۰۰ درصد افزایش قیمت داشته است؛ متأسفانه آقای وزیر توان سامان‌دهی ندارد. درخواست دارم قبل از اینکه مجلس شما را استیضاح کند، خود استعفا دهید. نماینده مردم اسفراین در مجلس یازدهم ادامه داد: درمان کشور وضعیت نامناسبی دارد. طرح دارویار را اجرا کردیم که وضعیت بهتر شود؛ متأسفانه با ناکارآمدی و عدم نظارت بهتر نشد. نماینده مردم سبزوار در مجلس کمبود و نبود دارو را نتیجه بازی‌سازی جریان رانت‌خوار و دارای تعارض منافع دانست و گفت: مافیا تصمیم گرفت دارو تولید نشود تا نظام توزیع دارو با مشکل مواجه شود و هر زمانی که قرار است اقداماتی برای سازمان‌دهی نظام توزیع انجام شود، سوءمدیریت‌ها و تعارض منافع منجر به مانع‌تراشی در عرضه و شبکه توزیع می‌شود. در واقع کمبود و نبود دارو در بازار نتیجه بازی‌سازی جریان رانت‌خوار و دارای تعارض منافع در شبکه توزیع داروست که وزیر بهداشت باید با توجه جدی مشکل را در زمان مناسب مدیریت و کنترل می‌کرد. در ستایش رشد متوازن رشد متوازن پدیده ارزشمندی است که زمینه بالندگی کشور را پدید می‌آورد. کشوری که بتواند از درون به قوام رسیده و در عرصه‌های بین المللی تأثیرگذار باشد، به قدرتی فرامنطقه ای و جهانی تبدیل خواهد شد. ایران در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی تلاش زیادی کرد تا مؤلفه‌های رشد متوازن را در بطن کشور اجرایی سازد. گسترش زیرساخت‌ها در عرصه‌های مختلف بیانگر مجاهدت‌های خستگی‌ناپذیری است که در این حوزه انجام شده و بسیاری از آنها به بار نشسته است. اما در بزنگاه‌های مهم شاهد غفلت‌هایی هستیم که تاوان سنگینی را برای مردم به دنبال دارد.بروز قحطی و کمیابی دارو یکی از آزاردهنده‌ترین مواردی است که امروزه بسیاری از اقشار جامعه با آن دست و پنجه نرم کرده و محصول آن نارضایتی از وضع موجود است. در پایان باید این نکته را یادآوری کنیم که کشور ایران در شرایطی در مهلکه کمبود دارو گرفتار آمده که با بهره گیری از دانش صلح آمیز هسته ای، واقع شدن در جغرافیایی استراتژیک، برخورداری از تکنولوژی‌های نوین، قدرت روزافزون دفاعی، نیروی انسانی توانمند و سایر پتانسیل‌های ارزنده ای که از آنها برخوردار است، به عنوان یکی از عناصر تأثیرگذار در معادلات جهانی شناخته می‌شود و مسئولان باید به پدیده رشد متوازن توجه ویژه‌تری داشته باشند. امروزه کمیابی دارو به نارضایتی‌های بسیاری در بطن جامعه منجر شده و جریانات معاند از آن بیشترین بهره را استخراج می‌کنند.