اطلاعات کلی خبر
عنوان خبر :
کامروایی با افزودنِ شیرینیِ پاداش، به معجونِ مدیریت مصرف برق
متن کامل خبر
سهرابی پور - برقمنطقهای گیلان
فرهنگ صرفهجویی، آشنا در حرفها و نوشتهها، و غریب در عملکردها و رفتارهاست و ذهن مخاطبان را به سوی تدبیر و صبر همراه با سعی کردن، هدایت میکند، ولی تا تبدیل شدن به فرهنگ، صدها فرسنگ فاصله دارد. در آموزههای دینی ما به هیچ عنوان، پررونق بودن و فراوانی یک نعمت، مجوزی برای مصرف بیش از اندازه و نیاز، در اختیار انسانها قرار نمیدهد، بلکه در همه شرایط و در هر سطح و با هر امکاناتی، قناعت، مورد تأکید قرار گرفته و روحیه صرفهجویی به خودی خود و بدون در نظرگرفتن شرایط کمبود یا فراوانی، موجب رشد است.
در فرهنگ صرفهجویی، این نگرش که چون من ندار هستم، مجبور به رعایت صرفهجوییام و اگر دارا بودم، اینطور نبود؛ جایگاهی ندارد و اما البته نگرشِ مذکور، مورد سوءاستفاده بدخواهانِ مردم، در القای بدبختی به آنها قرار میگیرد.
«تقوای مصرف» همان مقصود است
با ورود به فصل گرم، ضرورت صرفهجویی در مصرف برق و نیز آب با توجه به افزایش تقاضا، دوچندان میشود و جنبه حقالناس آن پررنگتر میشود. متأسفانه ما ایرانیها همواره جزو پرمصرفترینها در دنیا معرفی میشویم؛ درحالی که در فداکاری برای هموطن سرآمدیم و آوازه همراهیمان با مسئولان، بلند است، اما باز متأسفانه در چند سال اخیر، مردم ما با سوءظن حاصل از ورود به فضای مجازی، به موضوعات اجتماعیِ مرتبط با مدیران مینگرند و تحمل کلاه گشادی که گمان میکنند و شاید به سرشان برود را ندارند. به طوری که با شنیدن اعلام ضرورت صرفهجویی در مصرف برق، سؤالاتی به ذهنشان سرک میکشد: آیا مسئولان نیز همانند ما، خود و خانواده خود را ملزم به صرفهجویی میکنند؟ آنها خود، به این حرفها باور دارند؟
پاداش صرفهجویی، مفید و اثرگذار
«وقتی مردم می بینند که در ادارات، صرفهجویی در مصرف برق انجام نمیشود، مایل نیستند که خودشان این کار را انجام دهند» جمله ای است که برخی از مردم در گفتوگو با موضوع صرفهجویی بیان میدارند و میگویند: در مراجعه به ادارات بهعنوان ارباب رجوع، شاهد بودهایم که درِ اتاقها، برای مدت هرچند 5 دقیقهای بسته میشود، اما چراغ اتاق، همچنان روشن است و یا وقتی وارد اتاق برخی از کارکنان ادارات میشویم، احساس سرمای زیادی داریم، شاید بعضیها دمای رفاه(24 درجه) را برای کولرهای اتاق رعایت کنند، نمیدانیم، اما چون توان آن کولر برای یک اتاق 20 متری، خیلی زیاد و برای مساحت 60 متر مناسب است، سرمای زیادی را برای حجم کم منتقل میکند و کارکنان مستقر در آن اتاق، حاضر نیستند برای فقط یک ساعت کولر را خاموش کنند و در صورت بیان این درخواست، ممکن است بحثهای فنی را پیش بکشند که اگر کولر خاموش باشد، در روشن و سرد کردنِ مجدد، باید برق بیشتری را مصرف کند.!!
با شنیدن این اظهارات، البته میتوان موارد جزئی دیگری را در ادارات به راحتی یادآوری کرد و تشخیص داد؛ مانند اینکه برای سالنهای همایش که هنوز هیچ شخصی وارد آن نشده است، به ویژه برای غیرفصل گرم که ادارات دستورالعمل کاهش مصرف ندارند، برقهای سالن، نیم ساعت قبل از ورود اولین فرد روشن هستند و پس از خروج آخرین نفر نیز، اعتنایی به روشن ماندن چراغ نمیشود تا اینکه خدماتیهای آن اداره در انتها برقها را خاموش میکنند.
عدهای دیگری از افراد جامعه ممکن است بگویند: برای من توجه به پیک بار(اوج مصرف)، برای لوازمی مانند سشوار، اتو، ماشینلباسشویی و ... آسان است و رعایت میکنم، اما تحمل لحظهای گرما را ندارم و حاضر نیستم بابت پاداشهایی که قرار است بدهند، آن را تحمل کنم، مگر مسئولان و افراد پولدار، رفاه خود را فدای پول میکنند؟!! و ممکن است دست آخر برای پرداخت قبضهای گران خود، اعمال نفوذ کنند.
فرد بعدی با انتقاد از اینکه چرا بار اصلی مدیریت مصرف باید به دوش مردم باشد، میگوید: اگر مشکلاتی که در سیستم صنعت برق مانند نیاز به تعمیرات و بهروز شدن امکانات، حل شود، موجب صرفهجویی میشود.
چند شخص دیگر نیز طرحِ اعطای پاداشها را تا حد قابلقبولی مفید و خوب و برای عده قابلتوجهی و نه همه، اثرگذار ارزیابی کرده و میگویند: ما حاضریم برای لحاظ شدنِ پاداش درقبض برق، مصرف را مدیریت و زمان اوج مصرف را رعایت کنیم و از این طریق میتوان برق مصرفی را رایگان کرد. البته برای بدمصرفها باید جریمههای سنگین و بازدارنده حتماً اعمال شود.
کم و گزیده وزیر برای مشترکان صرفهجو
برای اجرای اعمال هزینه پلکانی برای مشترکان پرمصرف، متناسب با پیچیدگی این اعمال هزینه، اطلاعرسانی خوبی انجام نشده و این قضیه برای خیلی از افراد نامفهوم است. امسال اما اعمال پاداشها تفاوتی دارد با سال گذشته و تمامی مشترکان پرمصرف و کممصرف را شامل میشود؛ در این خصوص وزیر نیرو می گوید: «پاداش صرفهجویی» مهمترین طرحی است که امسال در بخش مدیریت مصرف بخش خانگی اجرا میشود که درآن هر خانواری با مصارف داخل الگو و بیش از الگو که مصرف برق را نسبت به دوره مشابه پارسال، کاهش دهد، برای هرکیلووات ساعت، صرفهجویی تا 2000 تومان کاهش هزینه دریافت میکند و چنانچه در مصرف کولرهای آبی سرعت کولر را از دور تند به دور کند منتقل کنند، به ازای هر ماه 150 هزار تومان پاداش میگیرند.
تلاش برای تأمین برق صنایع در زمان اوج بار مصرف
خبرها حاکی است اگر در تابستان 1401 برای مدیریت مصرف برنامهریزی نمیشد، بیشک اوقاتی در اوج مصرف برق، معادل 6 ساعت، در تمامی بخشهای خانگی، کشاورزی، صنعتی عمومی، اداری و ... خاموشی رخ میداد.
بنابرگزارشی از سایت وزارت نیرو، وزیر نیرو با اعلام اینکه در دولتهای یازدهم و دوازدهم غفلتهایی در توسعه صنعت برق پیدا شد که حاصل آن یک ناترازی قابلتوجه در تولید و تقاضای برق بود و اکنون ما میراثدار آن هستیم، گفت: امسال سعی ما بر این است که تأمین برق صنایع از سال گذشته هم بهتر باشد و انرژی مورد نیاز آنها در زمان اوج بار مصرف نیز تأمین شود.
محرابیان اعلام کرد: با انجام اقداماتی در تابستان 1401، هیچ خاموشی در بخش خانگی نداشتیم و در بخشهای دیگر نیز با تزریق میزان قابلتوجهی انرژی، نتایج خوبی را شاهد بودیم، به طوریکه در تیر و مرداد سال گذشته، تولید صنعت فولاد کشور 30 تا 60 درصد رشد یافت.
افزایش مشترکان جلوتر از افزایش تولید برق
سالانه نزدیک به یک میلیون مشترک جدید به تعداد مشترکان و بیش از 1000 مگاوات به مصرف برق کشور اضافه میشود، در نتیجه مصرف برق در کشور رشد بالایی دارد، اما افزایش ظرفیت نیروگاهها، متناسب با آن نبود و این موضوع در صحبتهای وزیر نیرو نیز بیان شده است.
یکی ازکارشناسان درگفتوگو درباره این موضوع اظهار داشت: سالیانی است که مشترکان صنعت برق با خاموشی در فصل گرم مواجه میشوند، اما همچنان ساخت نیروگاه با افزایشِ سالانه مشترک برق، تناسب ندارد.
لزوم اعمالِ واقعی جریمه برای پرمصرفها
در میان موضوعات مربوط به مدیریت مصرف، هدررفت انرژی در سطوح و مراحل مختلف از تولید برق تا مصرف آن و بازده انرژی از اهمیت بالایی برخوردار است.
بنابر آمارهای اعلامشده، هدر رفت انرژی در شبکه یا تلفات شبکه سراسری از ۱۵ درصد در سال ۹۲ به ۹.۷۶ درصد کاهش یافته است.
درگفتوگو با یک کارشناس صنعت تولید برق، درباره هدررفت انرژی برق، وی عدم رعایت استاندارد در ساختوسازها را یکی از دلایل کمبود انرژی برق در دوره پرباری عنوان کرد.
این کارشناس عوامل بسیاری را در بالا رفتن «بهره وری در مصرف انرژی» و راندمان دخیل دانست و گفت: نمیتوان از مشترکی که از طبقه متوسط جامعه است، انتظار داشت که لوازم خانگی فرسوده و یا با هدررفت بالای انرژی را تعویض کند و اینکه رعایت استاندارد ساختوسازها در دست مشترکان نیست، یک امر بدیهی است.
وی با اشاره به تأثیر پاداش صرفهجویی در کاهش مصرف برق افزود: این پاداشها در صرفهجویی طبقه ثروتمند تأثیری ندارد و مورد استقبال قشر متوسط قرار میگیرد.
این کارشناس با اشاره به بازدارندگیِ اعمالِ واقعی جریمهها برای مشترکان پرمصرف گفت: وقتی موقع پرداخت جریمهها میشود، برخی از مشترکان با نفوذ و رابطه، هزینه قبض خود را کاهش میدهند و عملاً اعمال ِجریمه واقعی انجام نمیشود.
وی تولید برق را بسیار پرهزینه و هزینه واقعی تمامشده برق را بالاتر از رقمی که در قبضها نوشته میشود، عنوان کرده و همچنین تصریح کرد: وقتی هزینه زندگیها بالا و درآمدها کم است، برای مردم عادی، پرداخت هزینه واقعی برق ممکن نیست، اما برای زندگیِ ثروتمندها اتفاقی نخواهد افتاد.
شبکه برق یکپارچه است و مصرف مشترکان روی هم اثر میگذارد
کارشناس صنعت تولید برق در پاسخ به سؤالی مبنی بر انتقاد برخی مردم به انتقالِ برقِ تولیدشده در هر استان به سایر استانها در دوره اوج بارگفت: این، یک موضوع ملی است؛ اگر این موضوع مطرح شود پس برای مثال استان خوزستان نیز میتواند بگوید من نفت و گاز تولیدشده در استان خود را به دیگر استانها نمیدهم و در این صورت، سنگ روی سنگ بند نمیشود. کما اینکه انتقال برق مازاد هر استان به استانهای دیگر، یک مسئله فنی است و مرکز دیسپاچینگ ملی در تهران برای نیاز شبکه سراسری و هر استان، برنامهریزی میکند و کل شبکه برق کشور یکپارچه و به یکدیگر کوپل(وصل) و درتماس با این مرکز هستند، انرژی برق قابل ذخیره کردن نیست و حتی در مواقعی که خروج از مدار مثلاً برای تعمیرات اساسیِ یک واحد نیروگاهی و خاموشی اتفاق بیفتد، بازگشت بار میتواند خسارتبار باشد، که وصل بودن شبکه برق استانها به یکدیگر میتواند از این خسارت جلوگیری کند. برق کشورهایی مانند فرانسه و انگلیس به یکدیگر کوپل است. خطوط سراسری برق کشورمان به همدیگر نیاز دارند، این اتصال، قابلیت شبکه را زیاد میکند و ایمنی بالایی را به همراه دارد، ما که برای کشور خود نمیتوانیم به موضوعاتی از ایندست، نگاه محلی داشته باشیم!
باکنتور هوشمند، تر و خشک با هم نمیسوزند/لزوم اصلاح جرائم مصرف
هدررفت انرژی، کنترلپذیری بار و معیارِ مشترک پرمصرف و داخل الگوی مصرف، موضوعات گفتوگو با کارشناس دیگری از صنعت برق بود. این کارشناس با اشاره به اینکه در بهترین شبکههای دنیا، هدررفت انرژی وجود دارد، اظهار داشت: در مسیر ارسال جریان برق، از سطح انتقال(بین استانی) و فوق توزیع(داخل استانی) به سطح توزیع(داخل محلات و کوچهها)، بخشی ازجریان تلف میشود.
وی چشمانداز صنعت برق کشور را کاهش هدررفت انرژی دانست و گفت: رفع فرسودگی، نوسازی و بهینه کردن تجهیزات شبکه، ایجاد ظرفیت جدید برای خطوط انتقال برق، جایابیِ بهینه احداث پستهای جدید از جمله مواردی است که میتواند هدررفت انرژی برق را کم کند.
این کارشناس با بیان اینکه اگر جریان برق از 70 درصد ظرفیت نامیِ تجهیزات عبور کند، آن تجهیزات وارد شرایط پرباری شده است، افزود: این استانداردی است که برای بارگیری تجهیزات به کار میگیرند.
وی بیان کرد: تفاوت میزان انرژی در ابتدای و انتهای خط، میزان هدر رفت را مشخص می کند اما در بخش خانگی، دقیقاً نمیتوان میزان هدررفت را در هر خانوار محاسبه کرد.
این کارشناس با اشاره به اینکه 20 درصد مشترکان خانگی، 40 تا 45 درصد کل مصرف خانگی را انجام میدهند، تصریح کرد: این موضوع نشان میدهد که معیاری برای مصرف باید تعریف شود، بر این اساس برای محاسبه الگوی مصرف، میزان مصرف ماهانه لوازم برقی ضروری مانند یخچال، تلویزیون، کولر و ... را در یک خانه معمولی محاسبه کردهاند و این عدد را معیار الگوی مصرف قرار دادهاند که برای مناطق گرمسیر و سایر مناطق متفاوت است.
وی به امکان کنترلپذیری بار از طریق کنتورهای هوشمند اشاره کرد و گفت: پرمصرفها در اولویت نصب این کنتورها قرار دارند که از این طریق، اطلاعات مربوط به مصرف مانند شرایط تغییر مصرف در پیک بار و زمان عادی، هزینهها و پاداش مشخص میشود و مشترک نیز میتواند از طریق WiFi یا بلوتوث این موارد را مشاهده کند.
این کارشناس صنعت برق با بیان اینکه به واسطه استفاده از کنتورهای هوشمند، مدیریت مصرفِ بهینهتری انجام میشود، اظهار داشت: با کنتورهای معمولی، برای شرکتهای توزیع برق، امکانِ کنترل مصرفِ لحظه ای مشترکِ پرمصرف و رصد آن وجود ندارد و اگر به فرض، مصرف در محلهای به واسطه وجود مشترکانِ پرمصرف در ساعات اوج مصرف بالا رود، اگر برق آنجا قطع شود، تر و خشک با هم میسوزند و امکان شناساییِ لحظهای مشترکان پرمصرف وجود ندارد، اما کنتورهای هوشمند، این امکان را میدهد که شرکتهای توزیع به مشترکان پرمصرف اخطار دهند و در صورت تداوم رفتار آنها، برق همان مشترکان را قطع کنند.
وی به وجود تورم در کشور و هزینه بسیار بالای تولید برق درهمه جای دنیا اشاره کرد و گفت: هزینه مصرف برق برای مشترکان، بسیار پایین است؛ این هزینه مصرف، پاداشهای صرفهجویی و جرائم پرمصرفی، برای متمولان قابل اعتنا نیست؛ در مورد جریمه پرمصرفها باید تعرفهها اصلاح و محدودیتِ قانونیِ اعمال جریمه های بازدارنده و سنگین رفع شود.
این کارشناس در پاسخ به پرسشی در مورد گفته وزیر نیرو که «مسیر اصلاح ساختارهای مالی و برنامهریزی در صنعت برق را به مراتب هموارتر از سایر صنایع و نیازمند تغییراتی هدفمند و منطبق با محدودیتها» دانسته است، عنوان کرد: اینکه مسیر اصلاح ساختارهای مالی و برنامهریزی در صنعت برق هموارتر معرفی شده است به چندین مسئله بازمیگردد.
وی افزود: ثروتآفرینی صنعت برق، امکان سرمایهگذاری خارجی، قابلیت مدیریت مصرف، امکان استفاده برای بورس وتبادل انرژی، ساخت و توسعه نیروگاههای تجدیدپذیر، قابلیتهایی است که رشد صنعت برق را ممکن و سرمایهگذاری در صنعت برق را جذاب میکند. رشد صنایع دیگر در مقایسه با صنعت برق، بیشتر به تجهیزات وابسته هستند.
مدیریت مصرف، معجون یا جورچین؟
هماکنون بیش از ۸۵ هزار و ۳۱۳ مگاوات ظرفیت نامی، برای تولید انرژی برق را در کشور دارا هستیم که حدود ۱۲ هزار مگاوات از این میزان ظرفیت، مربوط به نیروگاههای برق-آبی بوده و حدود ۷۰ هزار مگاوات نیز از آنِ نیروگاههای حرارتی است.
این در حالی است که تحقق ظرفیت نامی که بخش اعظمِ آن مربوط به بخش حرارتی است، فقط در دمای ۱۵ درجه سانتیگراد و ارتفاع همسطح با دریا، ممکن است؛ به عبارتی ظرفیت بخش حرارتی با افزایش ارتفاع و دما، کاهش مییابد؛ توان نیروگاه با وجود ارتفاعِ بیش از یک کیلومتر بسیاری از شهرهای ایران، نسبت به سطح دریا، کاهش مییابد و همچنین با افزایش دما از ۱۵ درجه نیز، توان نیروگاه کم میشود.
حال در تابستان که از طرفی دما افزایش و از سوی دیگر مصرف نیز زیاد و به اوج بار میرسد، توان نیروگاهها کم میشود؛ این از ویژگی نیروگاههاست و کاری نمیتوان کرد. در نتیجه به گفته وزیر نیرو در تابستان حدود ۵۰ هزار مگاوات از ظرفیت 70 هزار مگاواتی نیروگاههای حرارتی برق را در دسترس داریم و در مجموع و بهترین شرایط، تولید برق کشور حدود ۶۰ هزار مگاوات خواهد بود.
درتابستان، کاهش بارندگی سبب میشود از ظرفیت تولید برق در نیروگاههای برق-آبی کشور نیز کاسته شود و گاهی حتی در وضعیت بحرانی، این نیروگاهها از مدار تولید خارج شوند. آب پشت سدها، در ساعاتی محدود، برق تولید میکند، زیرا دبی یا میزان آب ورودیِ رودخانههایِ سدها، در مدت زمان محدودی، از سد خارج میشود و برای جمعشدن همان میزان آب، پشت سد، ۲۴ ساعت زمان لازم است.
مطابق اظهارات مسئولان وزارت نیرو، هماکنون، نصف ظرفیت نیروگاههای برق-آبی کشور به دلیل کاهش آب سدها از شبکه خارج شده است و فقط ۵ تا ۶ هزار مگاوات از ظرفیت 12 هزار مگاواتی برق-آبی در دسترس است.
از طرفی به گزارشهای وزارت نیرو، سالانه به تعداد مشترکان و مصرف انرژی برق افزوده میشود. براساس این گزارشها، تعداد مشتركان در سال 1400 به 38 میلیون و 619 هزار مشترک رسيد كه نسبت به سال قبلتر، یک میلیون و هزار مشترک، معادل 7/2 درصد افزايش داشته است. مصرف انرژی نیز در سال 1400 بالغ بر 306 ميليارد و 612 میلیون كيلووات ساعت بود كه نسبت به سال قبلتر 4/5 درصد افزايش داشته است. متوسط مصرف هر مشترک خانگی در سال 1400، 3188 كيلووات ساعت بود كه نسبت به سال قبلتر 2/4 درصد رشد داشته است.
این آمارها به خوبی گویای این مطلب است که ما نسبت به دو دهه پیش در بخش مصرف نیز به گونهای رفتار کردهایم که در نهایت، موجب کاهش بیشتر ظرفیت انرژی برق، نسبت به گذشته شدهایم که افزایش جمعیت و همچنین تغییر الگوی مصرف، علتهای آن هستند. ما در حال حاضر در هر خانهای تجهیزات برقی بیشتری داریم و تغییر سیستم سرمایشی از کولر آبی به کولر گازی و چیلر و استفاده از برق با مصرفکنندههای تبریدی بسیار زیاد شده است.
به گفته کارشناسان صنعت برق، توان عملی تولید برق ما در پیک(اوج مصرف)، ۶۳ هزار و ۵۰۰ مگاوات بوده است، اما مواردی همچون کاهش توان برخی واحدها، خروج موقتی آنها، مشکلات تأمین لوازم یدکی و تعمیرات واحدها و عدم فعالیت برخی از آنها، تولید همزمان در پیک مصرف را درحال حاضر به ۵۷ هزار مگاوات کاهش داده است؛ به این ترتیب حدود ۷ هزار مگاوات هم به این شکل از دست دادهایم.
با وجود بالا بردن توان تولید هم، چون شبکه توزیع، ظرفیت انتقال آن را ندارد، کاری ازپیش نبردهایم و با اینکه در تولید تا حدودی جلو هستیم، اما در توزیع، فوق توزیع و انتقال درحد تولید، خوب پیش نرفتیم.
از سویی با تغییر الگوی شهرسازی و ساخت آپارتمانها و مجتمعهای مسکونی وتجاری جدید که تراکم جمعیت به دنبال دارند، میبایست پیش از ساخت آنها، ظرفیت تولید برق بالا برود، در حالی که در خارج از مرزهای شهر ممکن است، نیروگاه باشد، اما توان انتقال نیست.
با توجه به موارد ذکرشده، کارشناسان میگویند، نمیتوان به راحتی توازن تولید و مصرف برق را در کشور به 100 درصد رساند و مسیر اصلی برای حل مشکل خاموشی، تغییر الگوی مصرف مردم و حرکت به سوی مصرف استاندارد و البته، تولید وسایل برقی استاندارد است.
مطابق تعریف انرژی، به نظر میرسد، مدیریت مصرف برق از همان ابتدای تولید برق در نیروگاهها تا تمامی مراحل و تا رسیدن به مشترکان باید مد نظر قرار گیرد؛ چون هم گرانبهاست و هم صرف این انرژی، فقط به استفاده مشترکان برنمیگردد، بلکه انرژی برقی که مثلاً در شبکه انتقال به گرما تبدیل میشود، هدررفت نام دارد و در واقع سیمهای برق، آن را مصرف میکنند، پس باید این سیمها، مدیریت شوند.
مشترکان برق، به ویژه مشترکان خانگی، پرده آخر مدیریت مصرف و البته آسانترین آن را بازی میکنند. با خواندن خبرها که فقط بخشی از آن در این گزارش آمده است، برکسی پوشیده نمیماند که مسئولان وقت به خوبی به وظیفه خود برای مدیریت مصرف برق آگاهی دارند و پایبندی آنها برای متقاعد کردن مشترکان به مدیریت مصرف، دو جنبه دارد؛ که یکی ضرورت صرفهجویی است؛ نهادینه کردن صرفهجویی بهعنوان عمل صالح، رفتار استاندارد و تنها راه صحیح مصرف که در مقدمه این گزارش به آن اشاره شد، لازم است پیگیری شود.
جنبه دوم، به بهترین و آسانترین روش در زمان حال و مطابق با شرایط برمیگردد که همان تقوای مصرف است؛ پس لازم است شیرینی معجون مدیریت مصرف برق که همان «پاداش صرفهجویی» است، توسط مشترکان تست شود.