خانههای تاریخی که موزه شدند، روزنامه شیراز نوین
مریم شمالیان- شیرازنوین
shomalianm@gmail.com
بافت تاریخی شیراز، مأمن خانههای تاریخی فراوانی است؛ برخی از این خانهها مالک شخصی دارند و مالکیت برخی در اختیار میراث فرهنگی یا شهرداری است؛ در این گزارش سعی بر آن داریم برخی از این خانههای تاریخی منحصر به فرد را که هریک شاهکاری از معماری را در خود جای داده اند، به شما معرفی کنیم.
در خصوص وضعیت و کاربری این خانههای تاریخی از صادق زارع، مسئول دفتر فنی طرحهای سرمایهگذاری و گردشگری ادارهکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس سؤالاتی پرسیدهایم که در خصوص هریک از خانهها به تفکیک این موارد را در ادامه ذکر میکنیم:
خانه صابر؛ ظرافت و زیبایی قرینهسازی در معماری
خانه صابر از زیباترین خانههای تاریخی شیراز به شمار میرود که صاحبش تاجری شیرازی به نام حسنعلی صابر سنگری بوده است. این خانه تاریخی اواخر دوران زندیه و اوایل حکومت قاجار بنا شده و سبک نوینی از نظر طراحی و معماری را در زمان خود به تصویر کشیده بود.
خانه صابر، بر اساس قرینهسازی طراحی شده و علاوه بر قرینگی منحصر به فرد و دقیق، سایر تزیینات آن مانند گچبری، آجرکاری، کاشیکاری، مشبککاری، معرقکاری و گرهچینی ظاهری باشکوه به آن داده است. این خانه دارای حیاط مرکزی، حوض، اتاقهای سهدری و پنجدری، ایوان با ستونهای چوبی، سقفهای چوبی و… است.
به گفته مسئول دفتر فنی طرحهای سرمایهگذاری و گردشگری ادارهکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس، این خانه تاریخی مدتی به عنوان خانه هنر شیراز فعالیت کرد و نمایشگاههای هنرمندان شیرازی در این مکان برپا میشد؛ خانه صابر روبهروی حرم مطهر حضرت شاهچراغ(ع)، محله سرباغ، بنبست کدخدا شیراز، پلاک ۶۲ واقع شده است.
خانه سعادت؛ موزه خاتم در شیراز
یکی دیگر از خانههای تاریخی شیراز که از جذابترین عمارتهای تاریخی شیراز به شمار میرود و در محله سنگ سیاه پذیرای بازدیدکنندگان میباشد، خانه سعادت است.
زارع در خصوص این خانه تاریخی میگوید: این خانه متعلق به تاجرزادهای به نام «حاج میرزا آقا سعادت» فرزند «سید علیاکبر» بوده است و بازمانده خانههای زیبا و خوشنقشه قجری است و از چشمگیرترین جاذبههای تاریخی شیراز محسوب میشود. او میافزاید: تزیینات این خانه به سبک معماری اصیل ایرانی، بسیار چشمنواز است و میتوانید هنر کاشیکاری، گچکاری، آجرکاری، حجاری، گرهچینی و… را در این خانه مشاهده کنید. دو ورودی در ضلع شرقی و جنوبی، راهرو، حیاط، اتاقهای سهدری و پنجدری، زیرزمین و… از قسمتهای مختلف این عمارت است.
مسئول دفتر فنی طرحهای سرمایهگذاری و گردشگری ادارهکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس اضافه میکند: خانه سعادت در حال حاضر بهعنوان موزه خاتم فعالیت میکند و با بازدید از آن، هم از تماشای بندبند این خانه تاریخی لذت خواهید برد و هم محو زیبایی هنر ناب خاتمکاری خواهید شد. همچنین این بنای تاریخی در سال ۸۴ مرمت و برای بازدید عموم آماده شد. خانه سعادت در منطقه ۸ شهرداری شیراز، بلوار دستغیب، گذر سنگ سیاه واقع شده است.
خانه فروغالملک؛ موزه هنرهای تجسمی شیراز
خانه فروغالملک هم از سلسله خانههای اواخر دوره قاجار شهر شیراز است و در محله سنگ سیاه و کنار بقعه بیبی دخترون قرار دارد؛ این خانه تاریخی سه طبقه است و شامل شاهنشین، اتاق پنجدری، حوضخانه، آشپزخانه، اسطبل و… میباشد.
زارع در خصوص معماری این خانه تاریخی میگوید: آجرکاری، گچکاری، مشبککاری، کاشیکاری و… از امتیازات این خانه زیبا و سنتی هستند و در حال حاضر کاربری این خانه تاریخی بهعنوان موزه مشکینفام شیراز یا موزه هنرهای تجسمی است که به آن موزه هنرهای معاصر هم میگویند؛ شما میتوانید در این خانه تاریخی آثار هنرمندان عکاس، نقاش، خطاط و… را ببینید.
این خانه تاریخی نیز در گذر تاریخی سنگ سیاه در شیراز واقع شده است.
خانه منطقینژاد
خانه منطقینژاد هم از خانههای تاریخی شیراز است که قدمت آن به دوران قاجار میرسد و در نزدیکی مسجد نو واقع شده است.
زارع درمورد این خانه تاریخی هم میگوید: این خانه از عمارتهای اعیانی شیراز در گذشته بوده و به یکی تجار نامدار شیراز تعلق داشته و دارای تزیینات و طراحی چشمگیری است؛ در قسمت ورودی این تاجر خوشذوق از پارچه ارزنده هندی استفاده کرده و کتیبههایی از قرآن را در سردر قرار داده است.
او ادامه میدهد: هنر نقاشی روی دیوار شاهنشین این خانه بسیار تماشایی است و شاهد استفاده از هنر آینهکاری نیز در این عمارت هستیم؛ همچنین گچبری، استفاده از شیشههای رنگی و نقاشی بادگیر سقف اتاق شاهنشین از تزیینات چشمنواز معماری قجری این خانه تاریخی است. خانه منطقینژاد به عنوان موزه موسیقی مورد استفاده قرار گرفته و سازهای قدیمی، کارگاه ساخت ساز، اتاقهای شنیداری و دیداری، آرشیو موسیقی صوتی و تصویری، اسناد دستنوشته و تندیس هنرمندان در آن به نمایش گذاشته میشد. به گفته صادق زارع، این خانه در پی تفاهمنامه با شرکت توسعه گردشگری مورد مرمت قرار گرفته و این شرکت در حال حاضر در آن مستقر است.
خانه ضیائیان، خانهای با قدمت یکصدساله
خانه ضیائیان هم از آن خانههای تاریخی است که در محله تاریخی سنگ سیاه قرار دارد و متعلق به یکی از افراد نامدار شیراز به نام ضیایی بوده است؛ این خانه بیش از صد سال قدمت دارد.
یکی از ویژگیهای مهم این خانه زیبایی آن با وجود سادگی و عاریبودن از تزیینات خانههای اعیانی است؛ اما هنر کاشیکاری هفترنگ در این خانه بسیار زیبا و قابلتوجه است.
این خانه دارای شاهنشین، اتاقهای چهاردری و سهدری، ایوان، مطبخ، حمام، سرداب و… است و در خیابان قاآنی شمالی، کوچه مقنیها واقع شده است.
خانه توکلی؛ روایتگر داستان حضرت یوسف(ع)
خانه توکلی که در دوره قاجار بنا شده و ۳۰۰ متر مساحت دارد، دارای کاشیکاریهایی در زیرزمین خود است که نشان میدهد روزگاری یک قهوهخانه سنتی بوده؛ این زیرزمین با کاشیکاری هفترنگ و کاشیکاری معرق تزیین شده که داستان حضرت یوسف(ع) را به تصویر کشیده است.
از هنر کاشیکاری هفترنگ در حیاط خانه نیز استفاده شده و روی این کاشیها صورت اشخاص نامداری همچون شاه اسماعیل، سلیمان نبی و… دیده میشود. این خانه تاریخی در محله قدیمی گودعربان، خیابان لطفعلیخان زند، کوچه ۱۸۴ قرار دارد و امروزه دارای مالک شخصی میباشد.
خانه زینتالملک در همسایگی نارنجستان قوام
این خانه تاریخی قاجاری از طریق زیرزمین خود با باغ نارنجستان مرتبط میشود؛ وجود چنین مسیری به دلیل قرار داشتن این خانه داخل باغ قوام در گذشته بهعنوان اندرونی بوده است. این بنای تاریخی در حال حاضر موزه تاریخ است و تندیسهای مشاهیری همچون کریمخان زند، سعدی، بابا کوهی، ملاصدرای شیرازی و… در آن قرار دارد.
خانه زینتالملک در خیابات گودعربان، خیابان لطفعلیخان زند، جنب نارنجستان قوام واقع شده است.
خانه صالحی؛ در کوچه هفتپیچ
خانه تاریخی صالحی مثل دیگر خانههای خوشنقشه و قدیمی شیراز از روزگار قجری در شهر باقی مانده و بهعنوان موزه لباسهای سنتی شیراز فعال است. هنر کاشیکاری با طرحهای اسلیمی، گلمرغی و پادشاهان ادوار مختلف در این خانه اجرا شده و گرهچینی، گچکاری و… از تزیینات معماری خانه صالحی است.
این خانه تاریخی روبهروی حرم مطهر حضرت شاهچراغ(ع)، ضلع جنوبی مسجد شهدا، در ابتدای کوچه هفتپیچ قرار دارد.
خانه شوریده شیرازی
این خانه قجری متعلق به یکی از شاعران نامدار شیراز به نام حاج محمدتقی، ملقب به فصیحالملک، متخلص به شوریده است؛ شوریده در سرودن قصیده و قطعه نامدار بوده و این شاعر و ادیب ایرانی در همسایگی سعدی شیرینسخن به خاک سپرده شده است. خانه شوریده شیرازی هم در ابتدای کوچه هفتپیچ واقع شده است که به گفته مسئول دفتر فنی طرحهای سرمایهگذاری و گردشگری ادارهکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس برای مرمت و ساماندهی به سرمایهگذار واگذار شده و هنوز کاربری در آن ایجاد نشده است.
خانه نصیرالملک
خانه نصیرالملک هم یکی دیگر از خانههای تاریخی شیراز در دوران حکومت قاجار است که توسط حاجیمیرزا حسنعلیخان نصیرالملک، از فرزندان حاجی قوامالملک، حاکم فارس در دوره قاجار، بنا شده است.
ارسیهای چوبی با هنر گرهچینی سهم بزرگی در زیبایی نمای خانه نصیرالملک دارد و این ارسیها با شیشههای رنگی مزین شده است؛ به گفته صادق زارع، این خانه بعد از مرمت، بهعنوان دفتر پایگاه بافت تاریخی شیراز در حال حاضر کاربری دارد و در کنار مسجد نصیرالملک شیراز واقع شده است.
خانه محتشم، خانهای حوالی ارگ کریمخانی
خانه محتشم که به عنوان آخرین خانه تاریخی در این گزارش آن را به شما معرفی میکنیم، از قدیمیترین خانههای شیراز است که علاوه بر دوران قاجار، قدمت آن به دوان زندیه نیز میرسد و در حوالی ارگ کریمخان واقع شده است. این خانه پیش از این محل فعالیت معاونت میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان فارس بود و اکنون برای احیا و مرمت به سرمایهگذار واگذار شده تا در زمانی که به آنها داده شده، اقدام به مرمت بنا کرده و سپس مورد بهرهبرداری و کاربری قرار بگیرد. آنچه مسلم است، تغییر کاربری خانههای تاریخی ضمن اینکه فرصت مرمت و نگهداری از آنها را فراهم میکند، موقعیتی هم ایجاد میکند تا در آنها باز شود و اگر این کاربریها تبدیل شدن آنها به موزه باشد که فرصت دیدن شاهکارهای معماری این خانهها را نیز برای مراجعان فراهم
میسازد.
تاکنون نظری برای این خبر ثبت نشده است!
ثبت نظر جدید
خبرهای تصادفی روزنامه شیراز نوین