مریم شمالیان- شیرازنوین
shomalianm@gmail.com

اماکن تاریخی به ویژه آن دسته اماکنی که در بافت‌های تاریخی شهرها و روستاها واقع شده‌اند، بیشترین توجه گردشگران داخلی و خارجی را به خود جلب می‌کند.
در این میان مساجد تاریخی به دلیل برخورداری از سبک‌های معماری بی‌نظیر و استفاده از هنر کاشی‌کاری، بسیار مورد توجه هستند. مسجد مشیر در شیراز که در بافت تاریخی شهر و محله سنگ سیاه واقع شده است، یکی از این اماکن تاریخی است که در جوار یک بازارچه قدیمی که امروز همچنان رونق دارد، واقع شده است.
از خیابان 9 دی و کمی قبل‌تر از حرم مطهر حضرت شاهچراغ(ع) به آسانی می‌توان وارد محله سنگ سیاه شد. در همین ابتدای کوچه درختی با گل‌های کاغذی صورتی، زیبایی چشم‌نوازی ایجاد کرده است.
مسجد مشیر به دلیل اینکه هم‌جوار بازارچه ارامنه و کلیسای مریم مقدس قرار گرفته است، ظرفیت مطلوبی در برگزاری تورهای گردشگری به شمار می‌رود که لازم است مورد توجه بیشتر در حوزه گردشگری و تورگردانی قرار بگیرد.
مسجدی که ساختش 10 سال طول کشید
اگر بخواهیم یکی از مساجد استوار و زیبای شیراز را نام ببریم، بی‌شک مسجد مشیر یکی از آنهاست که توسط حاجی میرزا ابوالحسن‌خان مشیرالملک در دوره قاجار بنا شده است.
به گفته یک راهنمای گردشگری بافت تاریخی، ساخت این مسجد که شاهکار بی‌نظیر معماری است، 10 سال طول کشیده است.
میترا خسروی‌فرد قلاتی در گفت‌وگو با خبرنگار ما، با اشاره به ویژگی‌های معماری به کار رفته در مسجد مشیر می‌گوید: این مسجد در محله سنگ سیاه و نزدیکی بازار ارمنی‌ها قرار دارد و توسط میرزا ابوالحسن‌خان مشیرالملک، وزیر دوره قاجار ساخته شده است.
وی با تأکید بر مدت‌زمان ساخت مسجد مشیر ادامه می‌دهد: ساخت این مسجد 10 سال، از سال 1227 تا 1236 طول کشید تا مقرنس‌کاری‌ها و کاشی‌کاری‌های زیبای این مسجد تکمیل شوند.
خسروی‌فرد با توصیف بیشتر معماری این مسجد کهن عنوان می‌کند: شبستان کوچکی در قسمت شمالی این مسجد قرار دارد که مزین به 2 گلدسته زیبا و طاق‌نمایی با آیات قرآنی و خط ثلث است که معماری ویژه‌ای دارد.
او با اشاره به وجود یک شبستان دیگر در این مسجد هم می‌گوید: در ضلع شرقی مسجد مشیر نیز شبستانی قرار دارد که با کاشی، مقرنس‌کاری شده و آیات قرآنی با خط ثلث بر کتیبه‌ آن نگاشته شده است.
خسروی‌فرد ادامه می‌دهد: شبستان زمستانی، سه ستون سنگی به سبک مسجد «وکیل» دارد و 2 طاق‌نمای این مسجد نیز به کتابخانه اختصاص داده شده است.
این راهنمای گردشگری همچنین به این موضوع اشاره می‌کند که محراب کاشی‌کاری شده‌ مسجد که سوره‌ «توحید» با خط نسخ بر آن نگاشته شده، یکی از دیدنی‌ترین و معنوی‌ترین قسمت‌های مسجد است و ستون‌های سنگی شبستان به صورت مارپیچ طراحی شده که از نظر معماری بعد از مسجد «وکیل» شیراز در نوع خود بی‌نظیر است.
وی حوضچه ساده وسط حیاط مسجد را یک سازه خاص می‌داند و می‌گوید: در میانه مسجد مشیر، حوضچه سنگی با سنگ یکپارچه به چشم می‌خورد که در عین سادگی، فضای زیبایی در حیاط ایجاد کرده است.
خسروی‌فرد تصریح می‌کند: اما آنچه در این مسجد ویژگی خاصی دارد، وجود ساعتی قدیمی است که بر فراز طاق غربی مسجد قرار گرفته و از زیباترین و تاریخی‌ترین ساعت‌های شیراز است. اطراف این ساعت که قدمتی بیش از 170 سال دارد، کاشی‌کاری و معرق‌کاری شده است و دارای اعداد انگلیسی بوده که در پی اعتراض «میرزا ابوالحسن‌خان مشیرالملک»، به اعداد فارسی تغییر داده شده است.
وی می‌افزاید: در این مسجد چند شبستان و حجره 2طبقه بنا شده که در گذشته این حجره‌ها محل کسب علوم دینی برای طلبه‌ها بود؛ شبستان شمالی، کوچک و دارای کاشی‌های رنگی و منقوش است و هشتی یا همان ورودی مسجد دارای 2 راه است که به حیاط و حوضی که با آب خیرات پر می‌شد، منتهی 
می‌شوند.
در مسجد مشیر که در میانه بافت زنده تاریخی شیراز قرار دارد، نماز جماعت همچنان اقامه می‌شود و امکان بازدید گردشگران با انجام هماهنگی نیز امکان‌پذیر است.
محله سنگ سیاه را می‌توان نمایشگاهی زنده و پویا از بناهای تاریخی دانست و از بناهای شاخص این محله، می‌توان به امامزاده بی‌بی دختران، مسجد ایلخانی، حمام ایلخانی، مسجد مشیر، حسینیه مشیر، بازارچه ارامنه، کلیسای ارامنه، حسینیه کردها، خانه فروغ‌الملک، خانه سعادت، خانه ضیائیان، بازارچه حاج زینل و بقعه سید تاج‌الدین غریب اشاره کرد.
این محله از آن جهت به «سنگ سیاه» مشهور شد که آرامگاه دانشمند بزرگ، عمر بن عمان، معروف به سیبویه در آن قرار داشت که روی قبر وی سنگی سیاه قرار داشت. ابتدا نام این محله، سنگ «سیبویه» بود اما به مرور زمان و به دلیل وجود سنگ سیاه روی قبر، به سنگ سیاه مشهور شد.