مریم شمالیان- شیرازنوین
shomalianm@gmail.com

در کشور ما مصرف نان در مقایسه با بسیاری از کشورهای دیگر بالاست. البته نان از دیرباز از غذا‌های اصلی ایرانیان بوده است، اما مصرف بالای نان دارای علت اقتصادی هم است؛ چراکه نان یک کالای نسبتاً ارزان به حساب می‌آید، اما جایگزین‌های خوراکی نان، مانند برنج، گوشت و مواد غذایی دیگر سبد غذایی خانوارها، همگی از نان گران‌تر هستند. بدین ترتیب در یک جمله مختصر می‌توان گفت هر اندازه که مردم فقیرتر شوند، مصرف نان آنها به طور طبیعی بالاتر می‌رود.
پیامدهای افزایش مصرف نان در کشور
نباید از این نکته غافل شویم که افزایش مصرف نان دارای پیامدهایی است؛ پیامدهایی که مرتضی عزتی، اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس در خصوص آن گفته است که نان یک کالای نسبتاً ارزان است، اما جایگزین‌های خوراکی آن از جمله برنج، گوشت و انواع مختلف مواد غذایی که در سبد غذایی خانوار قرار می‌گیرند، همگی گران‌تر از نان هستند؛ بنابراین هر اندازه که مردم فقیرتر شوند، مصرف نان آنها به طور طبیعی، بالاتر می‌رود.
 مرتضی عزتی بالا بودن میزان مصرف نان در کشور را به دو دلیل عمده می‌داند و می‌گوید: دلیل اول اینکه به شکل سنتی، سبد مصرفی نان در ایران بالا بوده و از دیرباز یکی از غذا‌های اصلی ایرانیان نان است. اما نکته دیگر که ابعاد اقتصادی دارد، این است که یکی دیگر از تبعات این وضعیت را می‌توان این موضوع دانست که مصرف گوشت و سایر اقلام خوراکی از جمله برنج که یک جایگزین قابل قبول برای نان است، پایین می‌آید.
طی سال‌های اخیر وضعیت درآمدی خانوار‌های ایرانی به شدت پایین آمده و مردم به طور نسبی در تأمین نیاز‌های زندگی و به ویژه نیاز‌های اساسی با مشکلاتی مواجه هستند؛ این وضعیت باعث شده مردم از مصرف کالا‌های گران‌تری همچون گوشت، به مصرف کالا‌های ارزان‌تر روی بیاورند.
این اقتصاددان تأکید می‌کند: به جز مصرف نان، مصرف سیب‌زمینی هم میان اقشار آسیب‌پذیر جامعه رو به افزایش است. مصرف شیر و لبنیات هم به دلیل کاهش وضعیت اقتصادی خانوارها، کاهش چشمگیری یافته که نگران‌کننده است؛ چراکه می‌تواند تبعاتی منفی در سلامت اجتماعی داشته باشد.
کاهش تولید و رکود اقتصادی
علی‌رغم تأکیدات مقام معظم رهبری در خصوص لزوم افزایش تولید در جامعه و نقش آن در رونق اقتصاد کشور، اما هنوز هم شاهد هستیم که تولید در کشور کاهش پیدا کرده و ما با رکود اقتصادی مواجه هستیم. زمانی که تولید در کشور وجود ندارد، درآمدی هم وجود نخواهد داشت که به افراد جامعه اختصاص داده شود.
برای رفع این مشکل لازم است که دولت اراده خود را بر رشد و توسعه اقتصادی متمرکز کند. سیستم اقتصادی در کشور ما به شکلی عمل می‌کند که رشد اقتصادی به اندازه تأمین نیاز‌های مردم افزایش پیدا نکرده است.
مرتضی عزتی معتقد است که اگر درآمد‌های مردم به هر علتی بیشتر از تولیدی که در کشور صورت می‌گیرد مورد توسعه و رشد قرار بگیرد، قطعاً تورم، تمامی درآمد را به خود جذب می‌کند.
به گفته این اقتصاددان، دولت بخش هزینه‌های خود را به معنای واقعی کاهش نداده و سعی کرده از درآمد‌های کلی اقتصادی که کاهش پیدا کرده، بودجه خود را کاهش ندهد و چون بودجه خود را کاهش نمی‌دهد، در رکود و افت اقتصادی، مجبور است از نقاط دیگری بودجه را کاهش دهد.
وی به این موضوع هم تأکید دارد که تولیدکننده‌ها نیز با افت شدید درآمد مواجه بوده و نمی‌توانند از پس هزینه‌های زندگی خود و کارگران بربیایند.
طرح غنی‌سازی نان، در انتظار اجرا
به گفته سید حیدر محمدی، رئیس سازمان غذا و دارو، آرد ۱۲ تا ۲۸ درصد سبوس‌گیری می‌شود و کمترین سبوس‌گیری مربوط به نان سنگک است. ۳۷۰ تولیدکننده آرد در کشور داریم که ۲۵ درصد از آنها، آرد کامل را تولید می‌کنند؛ با این وجود طرح غنی‌سازی انواع نان با پروتئین و ویتامین D که مدت زیادی است در دولت‌های مختلف مطرح می‌شود، به شکل سراسری اجرایی نشده است. اجرای این طرح می‌تواند در افزایش سلامت جامعه نقش مؤثری داشته باشد.
طبق اطلاعات ارائه شده وزارت بهداشت کشور، حدود ۳۰ درصد از نان مصرفی کشور دورریز می‌شود؛ رقمی که شاید تا حدی به کیفیت نان‌های ارائه شده در کشور نیز مرتبط است.
همچنین بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، نرخ تورم سالانه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها در بهمن سال گذشته، ۴۲.۵ درصد بود و این عدد برای خوراکی‌هایی مانند نان و غلات، گوشت، شیر، پنیر، تخم‌مرغ، روغن و چربی‌ها ۴۵.۱ درصد اعلام شده است.
به یک نکته دیگر هم که باید اشاره کنیم، این است که به گفته وزیر اقتصاد و بر اساس تورم اعلامی مرکز آمار و بانک مرکزی، هزینه ماهانه سبد معیشت خانوار ۳.۳ نفری تا پایان آذرماه سال قبل، ۲۳میلیون و ۵۰۰هزار تومان استخراج شده که این رقم نسبت به پایه حقوق کارگران، رقمی قابل‌توجه است.