سعیدرضا امیرآبادی: گروه خبر
مراسم بزرگداشت روز معمار و روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی با محوریت بافت تاریخی فرهنگی شیراز به‌همت استانداری فارس و با همکاری سازمان نظام مهندسی ساختمان استان فارس، شهرداری شیراز، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس و سازمان بسیج مهندسان عمران و معماری استان برگزار شد. این مراسم ظهر پنجشنبه 7 اردیبهشت‌ماه با حضور استاندار فارس و جمعی از معاونان، شهردار کلانشهر شیراز و مسئولان شهری، مدیرکل راه و شهرسازی فارس، رئیس و اعضای سازمان نظام مهندسی ساختمان فارس و جمعی از فعالان و صاحب‌نظران این حوزه با همراهی اصحاب رسانه در مدرسه خان شیراز برگزار شد.

  جهش در حفظ بافت تاریخی شیراز

استاندار فارس در همایش روز معمار با حضور در جمع تعدادی از معماران و اعضای سازمان نظام مهندسی ساختمان فارس با اشاره به مناسبت برگزاری این همایش در مدرسه خان گفت: هدف از برگزاری جلسه در این مکان این بود که اعلام کنیم که ما خیلی بیش از آنکه در شبکه‌های معاند می‌گویند که به فکر میراث هستند، پای کار هستیم و به فکر میراث فرهنگی خود هستیم. محمدهادی ایمانیه با اشاره به نگاه ویژه به بافت تاریخی و فرهنگی شیراز افزود: امروز ما شاهد یک حرکت جهشی جدید  در حفظ بافت تاریخی شیراز هستیم و پای آن ایستادیم، ما گاه می‌بینیم در  یک ساختمان ۲۰۰ساله در اروپا، نما حفظ و درون آن اتفاقات جدیدی در جهت بازسازی رخ می‌دهد که این را می‌توان در بافت نیز اجرا کرد. وی با اشاره به لزوم اصلاح دروس رشته معماری و ارتقای علمی اساتید این بخش گفت: در کنار این‌ها شاید بتوانیم آیین‌نامه ایجاد تسهیلات برای کسانی که با این نوع معماری ساخت و ساز انجام می‌دهند در نطر بگیریم. استاندار فارس، گذری هم به باغ‌های قصردشت زد و عنوان کرد: یکی دیگر از موضوعاتی که می‌شود به آن توجه کرد، موضوع بازگشت شیراز به همان ۵ هزار هکتار باغ‌هایی است که در گذشته وجود داشت؛ می‌توان برنامه‌ریزی کرد تا هر سال، چند هکتار به باغ‌های باقی‌مانده اضافه شود. وی تصریح کرد: در خصوص احیای پروژه زندیه هم همه کمک می‌کنند تا به‌معنای واقعی شاهد احیای بافت باشیم و معتقدیم  که ثبت ملی هر میزان از بافت که ممکن باشد، باید انجام شود و هر میزان از  ۳۶۰ هکتار را که می‌شود به حالت قبل بازگردانیم. وی افزود: این در حالی است که برخی از این اماکن نیز تخریب و تبدیل به پاتوق خلافکاران شده که این هم خوب نیست و باید مناسب‌سازی شود و البته چند بنای جدید و فاخر هم داشته باشیم که آیندگان بگویند که در این دوره هم آثار خوبی در شهر ایجاد شده است.

  سند هویت هر جامعه بافت تاریخی و فرهنگی آن است

رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان فارس نیز به‌عنوان دیگر سخنران این جلسه با تبریک به مناسبت سوم اردیبهشت، روز معمار و زادروز شیخ بهایی به فعالان این حوزه و اعضای سازمان نظام مهندسی ساختمان فارس گفت: جلسه امروز به همت استانداری فارس در این مکان  و با زحمات عزیزانی مثل دکتر جمشیدی، مدیرکل دفتر فنی استانداری فارس که با تمام وجود محبت داشتند و همکاری شهرداری و بسیج مهندسان و همکاران ما در نظام مهندسی تشکیل شد که جای تقدیر دارد. مهندس ستار خورشیدی با اشاره به برخی ظرفیت‌های نهفته در بافت تاریخی و فرهنگی شیراز تصریح کرد: معتقدیم که تاریخ و سند هویت هر جامعه بافت تاریخی و فرهنگی آن است و این وظیفه مجموعه‌های درگیر با بافت تاریخی و فرهنگی را سنگین‌تر می‌کند. وی ادامه داد: در بافت، ناهنجاریی در بخش‌های مختلف از جمله تأسیسات شهری دیده می‌شود که باید بررسی شود و یکی از موارد این است که جا دارد در صورت نیاز به مرمت بافت، توجه بیشتری صورت گیرد و به همه موارد از جمله استفاده از مصالح مناسب و استفاده از کارشناسان خبره در بخش مرمت و بازآفرینی این بافت توجه شود. رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان فارس گفت: در موارد متعدد در برخی از ملک‌ها زحماتی انجام شده است اما به‌نظر می‌رسد برای  استحکام بنا و مقاومت اهتمام خاصی وجود ندارد. خورشیدی از آمادگی نظام مهندسی ساختمان برای احیای بافت تاریخی و فرهنگی شهر خبر داد و بیان کرد: نظام مهندسی با ۳۵ هزار عضو متخصص، اعلام آمادگی می‌کند که در همه موارد برای احیای بافت ورود کند تا بافت تاریخی بی‌نقص و منحصربه‌فرد و شایسته نام شیراز داشته باشیم. وی با اشاره به برخی دغدغه‌های جامعه مهندسان ساختمان گفت: یکی از مطالبات جامعه مهندسی، بحث نعرفه دستمزد خدمات مهندسی است که در جامعه ما برخی وقت‌ها از آن به‌عنوان اتلاف هزینه یاد می‌شود و این در حالی است که کل هزینه خدمات مهندسی۲و نیم درصد است که این صرف تضمین ۹۷ و نیم درصد سرمایه‌ای است که برای ساخت یک بنا هزینه می‌شود.

  نقش خدمات مهندسان و معماران در امنیت روانی جامعه

رئیس گروه تخصصی معماری سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور در این مراسم گفت: اصول ارزشی جزئی جداناپذیر از معماری و شهرسازی است. دکتر طاهره نصر به اهمیت ارزش اخلاقی در مبانی معماری و شهرسازی اشاره کرد و افزود: اگر معماران به هفت‌انگاره دوره صفوی توجه بیشتری مبذول داشته باشند، وضعیت شهرسازی در کشور ما رشد قابل ملاحظه‌ای خواهد یافت. معماری اصیل ایرانی به ارزش‌ها نگاه ویژه داشته و بناهایی باعظمت و استحکام ریشه در این مفاهیم دارد. او با اشاره به این موضوع که جایگاه سازمان نظام مهندسی ساختمان در حیطه معماری و شهرسازی ارزنده است، خاطر نشان کرد: در برنامه های توسعه، بارها به اهمیت هویت‌بخشی به سیمای شهر و روستا و بازآفرینی مبتنی بر مفاهیم اصلی ایرانی و اسلامی اشاره شده است. عضو هیئت مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان فارس در بخش دیگری از سخنانش هم تأکید کرد: در سیاست‌های کلی ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری با درایت ویژه‌ای به رعایت ارزش‌های فرهنگی و حفظ هویت خانواده در اصول معماری مسکن و توسعه افقی و عمودی شهرها اشاره شده است. او با تقدیر از حمایت‌های استانداری فارس و شهردار کلانشهر شیراز اظهار داشت: حفظ بافت‌های تاریخی شیراز در پرتوی هم‌افزایی محقق می‌شود و خدمات مهندسان و معماران در امنیت روانی ساکنانی که در آن بافت زندگی می‌کنند، بسیار مهم بوده و تأثیری انکارناپذیر دارد.

  ثبت جهانی مجموعه زندیه دغدغه‌ای که باید محقق شود

شهردار شیراز هم در این مراسم گفت: در استای اهداف تعیین‌شده نوروز، ٢ میلیون و ۳۰ هزار نفر گردشگر و زائر وارد شیراز شدند که بیشترین استقبال آنها از همین بافت تاریخی و فرهنگی و گذرهای آن بود و در کنار آن، شاهد بیشترین حضور گردشگران در باغات شهر بودیم. محمدحسن اسدی به حضور گسترده گردشگران در بافت تاریخی اشاره کرد و ادامه داد: شیراز پر از مدارس و مساجد قدیمی است که هرکدام ارزش بالایی دارند که از گذشته به ما به ارث رسیده و در کنار آن مجموعه‌هایی مانند مجموعه زندیه را داریم که پر از آثار و بناهای ارزشمند است و این می‌تواند یک کارگاه آموزشی باشد، اما باید دید جدای از گذشته، امروز ما چه آثاری برای آیندگان به‌جا می‌گذاریم. وی با اشاره به برخی فرمایشات مقام معظم رهبری(مدظله العالی) در خصوص تهران که نمادی از معماری ایرانی و اسلامی در آنجا ایجاد نشده است گفت: با توجه به این موضوع باید فکر بکری برای این بافت ارزشمند شهر شود، اما اگر در برخورد با بافت در همین مسیر جلو برویم، دو دهه دیگر شاید اثری از بافت تاریخی و فرهنگی وجود نخواهد داشت. اسدی تأکید کرد: در این راستا و برای پیشگیری از این شرایط در بخشی از موارد نیاز به اصلاح قوانین است، امروز شهرداری بنا به وظایف ذاتی در خصوص مراحل مرمت گذرها، اقدامات خوبی انجام داده و بیش از یک هزار میلیارد تومان پروژه به‌زودی سامان‌دهی و احیا می‌شود. وی تصریح کرد: یکی از مهم‌ترین پروژه‌های ما پروژه زندیه و احیای میدان توپخانه است که اگر میراث تأییدیه بدهد، آماده شروع فاز یک هستیم و در همین اردیبهشت کار را شروع می‌کنیم، همچنین معتقدیم باید تلاش کنیم تا پروژه زندیه ثبت جهانی شود، در  این بین یکی می‌گوید فلان بنای ساخته‌شده مانع کار است یا مواردی از این دست، اما ثبت جهانی مجموعه زندیه دغدغه ما هم هست که امیدواریم محقق شود.

  ساختمان‌هایی که نشان از هنر و معماری فاخر ندارند

در ادامه این مراسم یک مشاور و صاحب‌نظر در حوزه بافت‌های تاریخی کشور نیز گفت: معماران، نقش ارزنده‌ای در ساختن تمدن نوین بشری دارند و معماری یک حس مشترک جهانی است که تبلور زمانی و مکانی آن متمایزکننده ادوار مختلف می‌شود. ناصر مشهدی‌زاده با تبریک روز معمار، حضور در شهر زیبای شیراز را فرصتی گران‌بها برشمرد و اظهار داشت: معماری یک حس مشارکت جهانی است که تبلور زمانی و مکانی آن متمایز‌کننده ادوار مختلف است. وی با تقدیر از مرمت‌هایی که در حوزه بافت تاریخی شیراز صورت گرفته هم اظهار داشت: هنرمعماری اصیل شیراز به این شهر اعتبار و زیبایی می‌بخشد و این در حالی است که با خروج از بافت تاریخی، نشانی از این سبک گران‌بها در کالبد شهری مشاهده نمی‌کنیم. مشهدی‌زاده تصریح کرد: شیراز، کارنامه پرباری در ارج نهادن به ارزش‌ها دارد و باید از ظرفیت‌های چشم‌نواز این شهر که همانا باغ‌های ایرانی هستند به‌نحو مطلوب‌تری بهره برد. متأسفانه در دهه‌های گذشته، باغ‌های قصردشت به‌عنوان میراث گران‌بهای شیراز در مسیر زوال قرار گرفتند و امیدواریم با رویکرد کنونی این روند متوقف شده و بر کمیت و کیفیت آنان افزوده شود. این فعال حوزه میراث فرهنگی در بخش دیگری از سخنانش اظهار داشت: اندیشمندان و صاحب‌نظران جهانی هشدار می‌دهند که شهرهای ایران در حال شبیه شدن به یکدیگر هستند و این در مقیاس جهانی نیز صدق می‌کند. در نظر داشته باشیم که تمدن در شهر به‌وجود می‌آید و شهر محصول فرهنگ است و فرهنگ از دانایی برمی‌خیزد. مشهدی‌زاده با اشاره به گفته‌های حکیم بزرگ ملاصدرا مبنی بر اینکه دانایی بر دو بال دانش و تجربه استوار است، تصریح کرد: ما بسیاری از اصالت‌های پیشینیان را در گذشته، جا گذاشته‌ایم و باید برای احیای آنها سعی و تلاش کنیم. به همین دلیل از معماران توقع می‌رود اخلاق جلالی، یازده اصل ملاصدرا، مکاتب اصفهان، شیراز و تهران و مواردی از این دست را مطالعه کرده و در کار خود به‌کار بندند. این صاحب‌نظر در حوزه بافت‌های تاریخی کشور این‌گونه ادامه داد: معماری ایرانی و اسلامی سرشار از رویکرد ارزش گراست و به موازات آن سرشار از فرازهای گران‌بهایی است که تمدن ما را به رخ جهانیان می‌کشد. به همین دلیل باید در راستای اشاعه آن تلاش بیشتری کنیم. وی با تأکید بر این موضوع که امروزه بیش از همه نیازمند بازنگری در اصول ارزشی در فرآیند معماری هستیم، اضافه کرد: معماران، همواره ارزش‌آفرین بوده‌اند و در دوره معاصر باید تمرکز بیشتری بر این موضوع صورت گیرد. هر نقشه معماری یک اثر هنری است که معمار از سر ذوق و دانش و هنر به خلق آن همت گمارده است. مشهدی‌زاده اظهار داشت: امروز اکثر ساختمان‌ها، نشانی از هنر و معماری فاخر ندارند و انسان در آن آرامش ندارد، بر خلاف آن در خانه‌های تاریخی، فرصت بیشتر و بهتری برای اندیشیدن مهیاست. وی از معماران خواست تا در حوزه تداوم تاریخی ممارست بیشتری نشان دهند و اظهار داشت: شیراز هنوز هم دارای بهترین ساخت و سازها در کشور است.

  دغدغه ما  ۹۷ درصد بافت است که باید حفظ و احیا شود

در ادامه این مراسم علی سوداگران، معمار و کارشناس حوزه بافت تاریخی نیز گفت: در خصوص بافت تاریخی اگر ۱۰، ۱۵ سال پیش بود بر پتانسیل و ارزش بافت تأکید می‌شد اما درحال حاضر از این ‌مرحله گذشته‌ایم و به ارزش‌های بافت تاریخی شیراز واقف هستیم و بر همه مشخص است. سوداگران با بیان اینکه بافت تاریخی سرمایه اصلی شهر است و پتانسیل ارزشمندی است، ابراز کرد: موضوعی که نگران‌کننده است، برداشت های مختلفی است که از بافت می‌شود و هر کسی از ظن دید و دانش خود به بافت نگاه می‌کند که این خطرناک است و باعث سردرگمی و ایجاد مشکلات در بافت می‌شود. این کارشناس حوزه بافت تاریخی با بیان اینکه در۳۶۰ هکتار بافت تاریخی شیراز، از ۱۱ هزار و ۸۰۰ بنا حدود ۴۰۰ بنا و کمتر از ۳ درصد ثبت ملی شده است، تصریح کرد: در واقع این نگاه را ایجاد می‌کند که ۹۷ درصد بافت ارزشی ندارد و این نگاه اشتباه به بافت لطمه می‌زند. سوداگران افزود: دغدغه ما  ۹۷ درصد بافت است که باید حفظ و احیا شود و تراکم، گذرها و مکان‌هایی است که ثبت نشده است، اهمیت دارد. وی تأکید کرد: تخریب و تعریف پروژه با بافت سنخیت ندارد و مرگ بافت را رقم می‌زند. سوداگران با بیان اینکه ثبت ملی بافت تاریخی شیراز بزرگترین کاری است که می‌توان در ۳۶۰ هکتار بافت تاریخی انجام داد، بیان کرد: نگاه‌های سلیقه‌ای را  باید حذف کرد و نشان داد که توده، معبر و گذر نیز اهمیت دارد و ضمن مرمت و حفظ خانه‌های تاریخی و میراثی، دیگر بناها هم باید حفظ شوند. وی یادآور شد: بافت تاریخی به‌طور کلی باید احیا شود و تمرکز را باید از تک بناهای باارزش برداریم. سوداگران ابراز کرد: اگر بتوانیم ثبت ملی بافت تاریخی شیراز را محقق کنیم، بزرگترین خدمت به شیراز است.

  همه دستگاه‌های متولی به میدان بازآفرینی بافت بیایند

مدیرکل راه و شهرسازی استان فارس نیز در این مراسم اظهار داشت: اگر بخواهیم بحث بازآفرینی شهری را در بافت تاریخی و فرهنگی شهر شیراز محقق کنیم، باید همه دستگاه‌های متولی به میدان بیایند.محمودرضا طالبان گفت: اگر کتابخانه مرکزی شیراز تاکنون ساخته نشده باید علت را در مجموعه‌های دولتی جست‌وجو کرد، چراکه مردم شهر شیراز در سال 1333 همت کردند و با پول خودشان کتابخانه پارس(شهید دستغیب) را بنا نهادند و اگر می‌گوییم شیراز پایگاه فرهنگی است به‌خاطر چنین اقداماتی از سوی مردمی است که درک و دانش آنها به گونه‌ای بوده که در آن سال اقدام به ساخت کتابخانه کرده‌اند. گفتنی است، در پایان این مراسم از تعدادی از فعالان و کنش‌گران بافت تاریخی فرهنگی شیراز تقدیر شد.