پیوند صنایع دستی و گردشگری در شیراز الگویی کارآمد است که اکنون پس از سال‌ها با طرح مدیران دولت سیزدهم در استان فارس رنگ تحقق به خود گرفته و به اعتقاد کارشناسان با خود رونق و اشتغال‌زایی را برای دست‌ساخته‌های شیرازی به ارمغان می‌آورد.
به گزارش ایرنا، شیراز با برخورداری از جاذبه‌های متنوع، قابلیت بالایی برای شکوفایی اقتصاد گردشگری دارد، چراکه این شهر سالانه میزبان شمار بالایی از گردشگران داخلی وجهانگردان خارجی است که هر یک به هوای دیدن استفاده از همه یا بخشی از این جذابیت‌های به مرکز فارس سفر می‌کنند.
شکوفایی اقتصاد گردشگری به معنی بهره بردن دیگر بخش‌ها از حضور گردشگران در این شهر است بگونه‌ای که علاوه بر مراکز اقامتی، دیگر مراکز خدمات دهنده و تولیدی نیز از این حضور بهره‌مند شود و کارشان رونق گیرد.
یکی از این بخش‌ها، صنایع دستی است که فعالان این عرصه معتقدند نفسش به حضور گردشگران بند است و باید تدبیری اندیشیده شود تا این افراد در سفر خود به شیراز وقتی را برای بازدید از کارگاه‌ها و بازارچه‌های صنایع دستی، خالی بگذارند.
فعالیت و تولید دست‌ساخته‌های هنری شیراز در ۸۰ رشته متنوع در همراهی با دیگر شرایط فرهنگی و تاریخی، سبب شد تا با بررسی ارزیابان شورای جهانی، این کلان‌شهر در سال ۱۳۹۸ به‌عنوان سومین شهر جهانی صنایع دستی دنیا معرفی شود، اما فعالان این عرصه از روندی که طی این سال‌ها طی شده چندان راضی به نظر نمی‌رسند و معتقدند باید شرایطی فراهم شود تا فعالان و هنرمندان شیرازی این حوزه که جمعیت‌شان به حدود ۲۰ هزار نفر نیز می‌رسد، بیش از گذشته از سودآوری گردشگری شیراز منتفع شوند.
در مسیر یافتن ایجاد پیوند بیشتر گردشگری و صنایع دستی شهر جهانی شیراز، راهکارهایی ارائه شد که یکی از آنها مرمت بافت تاریخی شهر و بهره بردن از آن برای ایجاد گذرهای صنایع دستی است که به تازگی و از سوی دولتمردان سیزدهم در استان فارس مطرح شد.
احیای بافت و ایجاد گذر صنایع دستی؛ اقدامی دو سر برد
بافت تاریخی ۳۵۷ هکتاری شیراز یکی از گنجینه‌های تاریخی این شهر است که گرد بی‌توجهی‌های گذشته بر چهره آن سنگینی می‌کند و کوچه پس کوچه‌های آن با اینکه میزبان شمار زیادی از خانه‌هایی با ارزش میراثی و زیبایی‌های معماری گذشته این شهر است، اما چهره‌ای ناشایست به خود گرفته است.
تجربه نشان داده که گردشگران داخلی و خارجی تمایل به بازدید از بافت تاریخی این شهر دارند، اما انبوه مشکلات این محلات قابلیت گردشگری ارزشمندی را از این شهر گرفته تا خود نیز در سکوت رو به آسیب بیشتر فیزیکی و اجتماعی برود.
رفع این مشکلات سال‌ها مطالبه مردم شیراز و صنعت گردشگری آن بوده که البته چندان مورد توجه قرار نگرفته است، اما اکنون به دنبال توجه دولت سیزدهم به این ظرفیت نهفته و طرح «هر خانه یک کارگاه صنایع دستی» ارائه‌شده از سوی مدیران استانی، سوی امیدی را در دل فعالان این حوزه زنده کرده و بوی نشاط و سرزندگی را در حوالی محله‌ها بالاکفت و زیرکفت شیراز گسترده است.
هنگامی که اواخر سال گذشته شایعات گسترده‌ای پیرامون تخریب بافت تاریخی شیراز مطرح شد، استاندار فارس در واکنش به آن گفت که قصد سامان‌دهی بافت به ویژه در اطراف حرم مطهر حضرت شاهچراغ(ع) را داریم و این سامان‌دهی به معنای تخریب نیست.
محمدهادی ایمانیه بار دیگر در هفته گذشته از طرحی خبر داد که ضمن احیای بافت تاریخی شیراز، اقدامی برای رونق صنایع دستی این شهر جهانی نیز به شمار می‌رود؛ او در حضور اصحاب رسانه اعلام کرد: تا زمانی که در این استان مسئولیت دارم هرگز اجازه تخریب هیچ خانه میراثی و دارای ارزش تاریخی و حتی خانه‌های ارزشمند فرسوده و قابل احیا را نخواهم داد.
او در ادامه از خرید ۴۰ خانه‌ تاریخی در بافت تاریخی شیراز خبر داد که قرار است با تبدیل شدن به خانه هنرهای مختلف، رونق‌بخش صنایع دستی و گردشگری این محله‌ها باشد.
استاندار فارس بیان کرد: اولویت هزینه‌کرد ۵۰ درصد از اعتبارات حرم‌های مطهر کشور که به سومین حرم اهل بیت(ع) تعلق گرفته، خرید خانه‌های تاریخی بافت قدیمی شیراز است که سال‌ها رها و به «معتادخانه» تبدیل شده است.
این خبر امیدها را به احیای بافت تاریخی شهر و هم‌آوایی صنایع دستی و گردشگری شیراز زنده کرد؛ معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس هم در مورد جزئیات این طرح گفت: پس از افتتاح فرهنگسرای مادر محله بالاکفت، تبدیل این محله به نخستین محله صنایع دستی و هنرهای سنتی کشور کلید خورده؛ اکنون نزدیک به ۲۰ کارگاه‌های صنایع دستی شیراز در این محله فعال است و قرار شده ۵۰ خانه تاریخی و قدیمی بالاکفت مرمت و برای فعالیت هنرمندان صنایع دستی به کار گرفته شود.
به گفته بهزاد احمدی برای شتاب‌بخشی به فعال شدن این محله صنایع دستی از محل تبصره ۱۶ به فعالان متقاضی تسهیلات کم‌بهره پرداخت می‌شود.
او افزود: در ادامه با رونق گرفتن فعالیت صنایع دستی در این محله آموزش و تورگردانی نیز در اینجا فعال می‌شود تا این کارگاه‌ها از ظرفیت بالای گردشگری شیراز بهره‌مند شوند.
آن‌طور که او گفت به شکل‌گیری نخستین محله صنایع دستی کشور در بالاکفت شیراز، شهرداری نیز ضمن نصب تابلو صنایع دستی بر معابر این محله از سیما و منظر آن را نیز متناسب با فضای هنرمندانه این هنر صنعت‌ها می‌آراید.
تحقق مطالبه‌ای دیرینه در دولت سیزدهم
این خبر جوانه‌های امید را در دل فعالان حوزه صنایع دستی زنده کرده، چنانکه به گفته عباسعلی ابرناک، پیشکسوت هنر صنعت نمدمالی شیراز، این ایده مطالبه چندین ساله هنرمندان صنایع دستی شیراز بوده که سال‌ها مورد بی‌توجهی قرار گرفت.
از نظر او که سابقه‌ای ۶۵ ساله در تولید نمد و کلاه‌های نمدی دارد، اینکه محله صنایع دستی زیر نظر میراث فرهنگی شکل گیرد، بسیار خوب است و به هویت‌بخشی به این محله کمک می‌کند و دولت باید برای احیای خانه‌های زیرکفت و بالاکفت سرمایه‌گذاری کند.
او گفت: پیشتر ۵۰ نیروی کار داشته، اما اکنون تنها با ۶ نفر مشغول فعالیت است و رونق فروش می‌تواند ظرفیت تولید کارگاه او را بازگرداند و ایجاد گذر صنایع دستی و حضور گردشگران در این زمینه بسیار مؤثر است.
ابرتاک پیشنهادی کارآمد را نیز مطرح کرد که انعکاس آن می‌تواند در رونق تولید و فروش صنایع دستی کشور مؤثر باشد؛ به گفته او خوب است مرکز متمرکزی برای اتصال هنرمندان صنایع دستی به بازار شکل گیرد تا در هر جای کشور نهاد یا فردی قصد خرید صنایع دستی را داشت به استادکار این حوزه معرفی شود.
این نمدمال شیرازی می‌گوید: در صورت بازگشت ظرفیت تولید گذشته توان تولید کلاه‌های تکاوری منطبق با درخواست نیروهای ارتش را دارد.
ایجاد محله صنایع دستی شیراز، معادله‌ای برد برد
نطاق، یکی دیگر از هنرمندان صنایع دستی شیراز است که اجرای این طرح را از هر ۲ سوی گردشگری و صنایع دستی معادله‌ای برد برد دانست که هر ۲بخش را رونق می‌بخشد.
او که اکنون در کارگاه خود با همکاری ۵۰ نفر آثار هم‌جوشی شیشه تولید می‌کند هم گفت: از دید یک بازدیدکننده، بازدید از محله‌های بافت تاریخی جذاب است و دیدن تک‌تک خانه‌هایی که سرشار از انرژی جوانان و هنرمندان صنایع دستی است این جذابیت را بیشتر می‌کند.
این صنعتگر شیرازی افزود: از دید یک صنعتگر نیز تنها جایی که می‌تواند به خوبی کار و کسب درآمد کند در محیطی گردشگر‌پذیر است و قرار گرفتن در چنین فضایی برای رونق فعالیت او بسیار مؤثر است.
نطاق ضمن استقبال از ایده مدیران دولتی فارس در ایجاد این محله صنایع دستی اظهار کرد: این ایده هم بافت تاریخی را حفظ و احیا می‌کند و هم برای صنایع دستی یک برد به حساب می‌آید.
او پیشنهاد داد: هنرمندان خانه‌ها را بخرند و دولت به مالکان برای مرمت و تجهیز خانه تسهیلات پرداخت کند.
این هنرمند شیرازی گفت: شاید دست دولت برای خرید یا حمایت‌های بالای مالی تنگ باشد، اما حمایت‌های غیر مالی نیز می‌تواند بسیار کارآمد باشد؛ می‌تواند از تورلیدرها بخواهد که برنامه بازدید از این محله را در برنامه‌های خود بگنجانند یا با معرفی و تسهیل‌گری جوانان را به فعالیت در این محله ترغیب کند.
او که ۱۲ سال است با هم‌جوشی شیشه‌ها آثاری دیدنی خلق می‌کند، یادآور شد: اکنون خانه‌های غیر میراثی در بالاکفت وجود دارد که بسیاری از هنرمندان امکان خرید آن را دارند، اما از وجود این خانه‌ها با بهایی مناسب بی‌اطلاع هستند.
به گفته نطاق، هنرمندان شهر اگر بدانند که در این محله امکان کار و فروش دارند به این سمت می‌آیند؛ بنابراین دولت باید ببیند کدام‌یک از هنرمند فعال و صاحب درآمد هستند تا در ورود آنها به این گذر تسهیل‌گری و تشویق کند.
به اعتقاد این صنعتگر اگر دولت حمایت و ترغیب کند، فعالان صنایع دستی خود ملک متناسب با فعالیت خود را در بافت می‌یابند.
اتفاقات خوبی در راه است، ایده نیازمند یکپارچه‌سازی است
به اعتقاد غلام فلاح‌پور، خاتم‌کار شیرازی نیز ایده «هر خانه یک کارگاه صنایع دستی»، نوید اتفاقات خوبی برای صنایع دستی شیراز است و به احیای بافت و رونق گردشگری و صنایع دستی کمک می‌کند.
او گفت: اجرای این طرح نوعی حمایت از هنرمندان صنایع دستی است و برای گردشگران بازخورد خوبی دارد و جلوی تخریب بافت تاریخی شهر را هم می‌گیرد.
به اعتقاد فلاح‌پور، بافت تاریخی شیراز نیازمند مرمت است، اما هماهنگی همسایه‌ها برای اقدام خودجوش از سوی مالکان امکان‌پذیر نیست و در صورتی که این مهم از سوی دستگاهی دولتی کلید بخورد، هماهنگی برای انجام آسان‌تر می‌شود.
این خاتم‌کار شیرازی که به موفقیت نخستین محله صنایع دستی و هنرهای سنتی کشور در شهر جهانی شیراز بسیار خوش‌بین است، بیان کرد: این طرح باید یکپارچه‌سازی شود تا ضمن احیا و مرمت محله و خانه‌ها، شهرداری نیز تابلوهای اطلاع‌رسانی برای جلب توجه گردشگران نصب کند.
به گفته این فعال صنایع دستی که از۶ سالگی خاتم‌کاری می‌کند و از ۲۳ سال پیش حرفه‌ای شده، در شیراز هنرمند کم نداریم که مایل باشد در این محله فعالیت کند و اینجا را محل آموزش و کسب و کار خود قرار دهد و دولت باید هنرمندانی که امکان خرید ملک را ندارند حمایت کند.
او ادامه داد: شاید بسیاری از این هنرمندان ملک شخصی در این بافت داشته باشند یا خریداری کنند، اما از پس هزینه‌های مرمت آن بر نمی‌آیند و در این مسیر باید دولت با پرداخت تسهیلاتی به کمک آنها بیاید.
آری به اتفاق جهان می‌توان گرفت
استان فارس و به ویژه شیراز در عرصه گردشگری دارای کثرتی است که ضمن درآمدزا کردن گردشگری آن، اما خود عاملی برای تمرکز زدایی و ضعف در شکوفایی اقتصاد گردشگری آن شده است و کارشناسان معتقدند برای پویایی این اقتصاد باید همه گونه‌های گردشگری به صورت یکپارچه به کار گرفته شوند.
مسلم باقری، عضو هیئت علمی بخش مدیریت جهانگردی دانشگاه شیراز هم پیشتر گفت: گونه‌های مختلف گردشگری استان فارس باید از ظرفیت‌های یکدیگر استفاده کنند؛ به گونه‌ای که یک پکیج کامل به گردشگران ارائه شود تا اگر مسافری برای استفاده از ظرفیت پزشکی و درمانی شیراز به این استان سفر کرده از گردشگری خوراک و هنر، تاریخ و فرهنگ فارس نیز استفاده کند.
امروز احیای بافت تاریخی و ایجاد محله صنایع دستی در بالاکفت شیراز، گامی بزرگ در این مسیر است تا ضمن حفاظت از میراث ارزشمند این محله تاریخی، پای گردشگران بیش از گذشته به بافت تاریخی مرکز فارس باز شود و صنایع دستی این شهر جهانی نیز از این خوان گسترده توشه‌ای برچیند.