مریم کمالی، کارشناس تغذیه مرکز خدمات جامع سلامت شهید اکبری شبکه بهداشت و درمان شهرستان فیروزآباد:
تغذیه در دوران قبل از بارداری تأثیر زیادی بر روند بارداری دارد، به طوری که تغذیه نامناسب در دوران بلوغ و حتی کودکی می‌تواند رشد و نمو را تحت تأثیر قرار دهد و با توقف رشد قدی و یا رشد ناکافی محوطه لگن در دختران، موجب محدود شدن فضای لگن شود.
همچنین کمبود مواد مغذی در دوران قبل از بارداری می‌تواند موجب کاهش ذخایر مواد مغذی و تأثیر منفی بر باروری گردد. از طرفی میزان ذخایر چربی بدن قبل از بارداری به طور مؤثری بر قابلیت باروری تأثیر دارد؛ به طوری که افراد با ذخایر چربی کمتر از انتظار، بیشتر قاعدگی ندارند و یا با اختلال در تخمک‌گذاری مواجه هستند. علی‌رغم آنچه گفته شد تحقیقات نشان داده است که اصلاح رژیم غذایی می‌تواند از اختلالات تخمک‌گذاری کاسته و باروری را بهبود بخشد.
وزن‌گیری در دوران بارداری:
تمام زنان در دوران بارداری در هر شرایط تغذیه‌ای که باشند(کم‌وزن، طبیعی، دارای اضافه وزن و یا چاق) باید افزایش وزن مناسبی داشته باشند زیرا الگوی افزایش وزن به اندازه افزایش وزن اهمیت دارد. میزان افزایش وزن در طول ماه‌های مختلف دوره بارداری یکسان نیست؛ وزن‌گیری مناسب مادر در سه ماهه اول، دوم و سوم بارداری تضمین‌کننده سلامت مادر و جنین در دوران بارداری و سال‌های بعدی زندگی است. بهترین معیار برای قضاوت در مورد وزن‌گیری مناسب در طی بارداری استفاده از جدول و نمودار وزن‌گیری مادران باردار است.
اصول کلی تغذیه در دوران بارداری:
برای داشتن یک بارداری و زایمان ایمن، خانم‌ها باید قبل از بارداری نکات زیر را رعایت کنند:
برنامه غذایی مناسب داشته باشند و سه اصل تعادل، تناسب و تنوع را رعایت کنند؛ به این معنی که در روز به مقدار کافی، متناسب و به شکل متنوع از انواع مواد غذایی در گروه‌های غذایی اصلی استفاده کنند.
قبل از باردار شدن تا حد امکان وزن خود را به محدوده طبیعی برسانند و بهتر است تا رسیدن به وزن مطلوب، بارداری خود را به تأخیر اندازند.
ترجیحاً از سه ماه قبل از بارداری تا پایان ماه چهارم بارداری روزانه یک عدد قرص ترکیبی اسید فولیک و یُد مطابق شیوه‌نامه مصرف کنند.
در صورت وجود کم‌خونی قبل از بارداری، بهتر است درمان صورت پذیرد، همچنین استفاده از منابع غذایی غنی از آهن در هنگام درمان کم‌خونی ضروری است.
منابع غذایی آهن شامل سبزیجات برگ سبز مانند اسفناج و جعفری و کلم بروکلی، انواع حبوبات، گوشت قرمز و جگر، سبوس‌ها، تخم مرغ، مغزدانه‌ها(گردو، بادام، پسته) و خشکبار هستند.
نیازهای تغذیه‌ای در دوران بارداری:
کربوهیدرات: نقش اصلی کربوهیدرات‌ها تأمین انرژی برای بدن است و میزان نیاز به کربوهیدرات‌ها در بارداری بیشتر از شرایط عادی است.
منابع کربوهیدرات: انواع نان‌ها، برنج، گندم، جو، ماکارانی و سایر فرآورده‌ها.
چربی: چربی، منبع عمده تأمین انرژی برای بدن است و به جذب ویتامین‌های محلول در چربی نیز کمک می‌کند.
منابع چربی: انواع روغن‌های جامد و مایع و چربی‌های حیوانی و روغن کبد ماهی.
پروتئین: کمبود پروتئین در بارداری پیامدهای نامطلوبی از جمله اختلال در رشد و سنتز سلول‌ها و بافت‌های جنین را به دنبال دارد. حداکثر نیاز به پروتئین در دوران بارداری مربوط به سه ماهه سوم بارداری است.
منابع پروتئین: انواع گوشت‌ها، حبوبات، مغزدانه‌ها، تخم‌مرغ و لبنیات.
فیبر: فیبر، بخشی از میوه‌ها، سبزی‌ها و دانه‌های خوراکی به ویژه حبوبات و غلات است که در بدن انسان هضم نمی‌شود. مصرف فیبر موجب حجیم شدن مدفوع شده و در نتیجه از بروز یبوست پیشگیری می‌کند. زنان باردار باید به مصرف نان‌های سبوس‌دار، غلات کامل، سبزیجات برگ سبز و زرد و میوه‌های تازه و خشک تشویق شوند.
ویتامین‌ها: مصرف برخی ویتامین‌ها در بارداری از اهمیت خاصی برخوردارند؛ بعضی از این ویتامین‌ها از طریق رژیم غذایی قابل تأمین است، اما در سایر موارد استفاده از یک مکمل ضروری است.
فولات(اسید فولیک): نیاز به اسید فولیک در دوران بارداری به علت تولید بیشتر گلبول‌های قرمز خون و شکل‌گیری دستگاه عصبی جنین افزایش می‌یابد. علاوه بر توصیه به مصرف منابع غنی اسید فولیک، لازم است مکمل آن نیز طبق دستور‌العمل کشوری برای خانم‌های باردار تجویز شود. مصرف به موقع و کافی این ویتامین از ایجاد ضایعات عصبی خصوصاً نقص مادرزادی لوله عصبی پیشگیری  می‌کند.
منابع غذایی حاوی فولات: سبزیجات برگ سبز مانند اسفناج و جعفری و کلم بروکلی، انواع حبوبات، گوشت قرمز و جگر، سبوس‌ها و تخم‌مرغ.
ویتامین D: بهترین منبع برای تولید ویتامین D نور خورشید است؛ سطوح پایین ویتامینD  در طی بارداری فرد را مستعد ابتلا به پره اکلامپسی  می‌کند. کمبود ویتامینD  در مادر با کمبود کلسیم نوزادی و مشکلات مینای دندان در کودکی، ارتباط دارد.
منابع غذایی حاوی ویتامینD:  این منابع شامل غذاهای دریایی مثل ماهی سالمون و ساردین و شاه ماهی، روغن کبد ماهی، میگو، زرده تخم‌مرغ، قارچ‌ها، شیرها و غذاهای غنی‌شده، غلات و جو دوسر هستند.
آهن: وجود آهن برای تولید گلبول‌های قرمز خون، افزایش هموگلوبین، رشد و نمو و تأمین ذخایر کبدی جنین ضروری است. مکمل آهن علاوه بر منابع غذایی غنی از آهن طبق دستور‌العمل کشوری به صورت قرص فروس‌سولفات روزانه یک عدد از پایان ماه چهارم بادراری تا 3 ماه پس از زایمان باید مصرف شود.
منابع غذایی حاوی آهن: سبزیجات برگ سبز مانند اسفناج و جعفری و کلم بروکلی، انواع حبوبات، گوشت قرمز و جگر، سبوس‌ها، تخم‌مرغ، مغزدانه‌ها(گردو، بادام، پسته و ...) و خشکبار منابع غذایی حاوی آهن هستند.
یُد: با توجه به نقش یُد در متابولیسم بدن و تولید انرژی و نیز تکامل مغز جنین، میزان یُد مورد نیاز در دوران بارداری افزایش می‌یابد، به طوری که کمبود یُد در دوران بارداری منجر به عقب‌ماندگی ذهنی، هیپوتیروئیدی و گواتر و سایر مشکلات در نوزاد می‌شود، همچنین نیاز به مصرف منابع غنی از یُد(مانند انواع ماهی) در دوران شیردهی بیش از دوران بارداری است.
منابع غذایی از نظر یُد فقیر هستند و مادران باردار باید برای تأمین یُد مورد نیاز بدن از نمک یُددار تصفیه‌شده به مقدار کم استفاده کنند، همچنین مطابق با شیوه‌نامه، از ماه چهارم بارداری تا سه ماه پس از زایمان مکمل مولتی‌ویتامین مینرال حاوی یُد مصرف شود.